سنگ آهک یکی از کاربردی ترین مواد شیمیایی مورد استفاده در زمان های گذشته بود. همچنین یکی از ساده ترین ترکیبات شیمیایی با خاصیت قلیایی است. آهک آبدار با نام هیدروکسید کلسیم شناخته می شود. شکل ظاهری این محصول به صورت پودر سفید رنگ یا ذرات کریستالی شش ضلعی بی رنگ می باشد. این محصول را با نام های آهک ترشی، آهک مرده، آهک شکفته، هیدرات کلسیم و دی هیدروکسید کلسیم نیز می شناسند.
لازم به ذکر است فروش آهک هیدراته از محصولات شهرهای مختلف ایران اعم از آذرشهر، قم، اهر، اصفهان، لرستان، شیراز، تهران، همدان، مشهد، کرمان و غیره انجام می شود.
در جدول زیر برخی از مشخصات شیمیایی و فیزیکی هیدروکسید کلسیم را مشاهده می نمایید.
مشخصات آهک هیدراته
شماره ثبت CAS |
1305-62-0 |
pH |
12.4 |
دانسیته |
2.211 گرم بر سانتی متر مکعب |
وزن مولکولی |
74.093 گرم بر مول |
انحلال پذیری |
کم محلول در آب به صورت سوسپانسیون |
شکل ظاهری |
گرد سفید رنگ |
حالت در دمای 25 درجه |
جامد |
آهک هیدراته به دلیل خنثی بودن در واکنش با آب اکسید نمی شود، بنابراین برای کنترل و تنظیم pH آب کاربرد دارد. نقطه ذوب این محصول 580 درجه سانتی گراد می باشد. هیدروکسید کلسیم در آب نسبتا محلول است. هیدروکسید کلسیم یک ماده شیمیایی نسبتا ارزان قیمت است و به همین علت در فرآیندهای تولیدی مورد استفاده قرار می گیرد. اگر چه هیدروکسید کلسیم در آب بسیار محلول نیست، اما به صورت یک سوسپانسیون پودر رقیق شده در آب می تواند ساخته شود، این سوسپانسیون معروف به آب لیمو یا شیر آهک می باشد.
محلول اشباع هیدروکسید کلسیم در آب همچنین با فلزات مانند آلومینیوم واکنش نشان می دهد. هیدروکسید کلسیم به دلیل ناپایداری با دی اکسید کربن واکنش می دهد، که این واکنش با عنوان کربناته شدن شناخته می شود.
کارخانه آهک قم
کارخانه آهک قم از معتبرترین تولید کننده های آهک هیدرانه ایرانی می باشد در این کارخانه با استفاده از سیستم هیدراتاسیون متصل به کوره آهک پزی، آهک پخته می شود. با استفاده از تزریق بخار آب جوش در محفظه بسته، آهکی با خلوص 90 تا 99 درصد به دست می آید.
از چه آهکی باید استفاده کنیم؟
آهک تقریبا در تمام صنایع کاربرد دارد که برای هر استفاده از یک نوع آهک می توان استفاده کرد.
آهک مناسب کاربری های گوناگون
کاربری |
نوع آهک |
صنایع فولاد سازی |
آهک هیدراته |
تصفیه قند و شکر |
اهک هیدراته |
مصارف ساختمانی |
آهک خام |
تولید سیمان |
آهک زنده |
ویژگی آهک هیدراته
- به برخی فلزات مانند آلومینیوم حمله کرده و سایر فلزات مانند آهن و فولاد را در برابر خوردگی محافظت می کنند.
- نمونه جامد آن ساختاری پلیمری دارد که با اتصال هیدروژن بین لایه ها شکل گیری آن بهبود می یابد.
- در برخی از سنگ های آتشفشانی و دگرگونی وجود دارد.
مکانیزم عمل آهک هیدراته
این ترکیب یونی، دارای کاتد فلزی کلسیم است که به دو گروه هیدروکسید متصل می باشد. در فرم جامد، هیدروکسید کلسیم در ساختار پلیمری وجود دارد که از طریق اتصال هیدروژن بین لایه ها عمل می کند.
روش تولید یا طرز تهیه آهک هیدراته
در فرآیند تولید آهک هیدراته باید آهک زنده را با آب ترکیب کرد. در واقع تولید آهک هیدراته حاصل از فرآوری سنگ آهک استخراج شده از معادن می باشد. هیدروکسید کلسیم با استفاده از واکنش اکسید کلسیم (آهک یا آهک زنده) با آب تولید می شود. همچنین در مقیاس کوچکتر با واکنش بین کلرید کلسیم و هیدروکسید سدیم تهیه شده است. این ماده در شرایط عادی مصرف و ذخیره سازی پایدار است، اما به راحتی دی اکسید کربن را از هوا جذب می کند و به شکل کربنات کلسیم تبدیل می شود.
در واقع تولید آهک هیدراته از سه روش امکانپذیر می باشد:
- روش سنتی تولید آهک هیدراته: در زمان های گذشته، با سنگ و گل اجاق می ساختند و در آن آتش به راه می انداختند. این سنگ ها پخته می شدند و تبدیل به آهک زنده می شدند. آهک زنده پس از واکنش با آب شکفته و به شیر آهک تبدیل می گشت. آهک به صورت مایع از حفره های زیرین خارج می شود و CaO ایجاد شده در طبیعت با آب ترکیب شده و آهک هیدراته بدین صورت تولید می گردید.
- روش ماشینی تولید آهک هیدراته: در این روش سنگ آهک را از معادن استخراج می کنند، و توسط ماشین های مخصوص آن ها را خرد و سپس آسیاب می کنند، در نهایت آنها را وارد کوره می کنند تا مواد پخته شوند. آهک های پخته از کوره جدا شده و وارد بوکنر شده تا توسط دستگاه هیدراتاسیون، عمل هیدراتاسیون ( آبدار شدن) انجام شود و پودر آهک توسط دستگاه جدا گردد.
- تولید آهک هیدراته به روش استفاده از ماسه بادی: ماسه آهکی را نیز مانند سنگ آهک می پزند و تبدیل به آهک زنده می کنند. سپس توسط آهک شویی، آهک هیدراته را از ناخالصی ها جدا می کنند.
تفاوت آهک هیدراته با سایر انواع آهک
سنگ آهک موجود در طبیعت حاوی گاز CO2 است ولی آهک هیدراته حاوی هیدروکسید می باشد. آهک تنها شباهتی که با Ca(OH)2 دارد یون کلسیم موجود در آن است. آهک زنده دارای اکسیژن است در صورتی که آهک هیدراته حاوی یون (OH) است. آهک زنده یا فعال در صورت ترکیب با آب، به شدت واکنش داده و حرارت و حباب ایجاد می نماید. اما آهک مرده هیچ واکنشی شیمیایی خاصی در ترکیب با آب ندارد.
آب آهک چیست؟
این ماده از ترکیب آهک خوراکی با آب حاصل شده که عمده استفاده آن در آشپزی و پخت مواد خوراکی می باشد. این مایع شفاف پس از ته نشینی پودر آهک، از آن جدا می شود و خاصیت قلیایی دارد. این مایع می تواند شکل ظاهری میوه ها را بهبود بخشد تا پس از پخت، حالت خود را از دست ندهند.
کاربرد آهک هیدراته
هیدروکسید کلسیم یک کمک منعقد کننده بوده و در موارد زیر کاربرد دارد.
- تنظیم pH
- مصرف در صنایع کشاورزی و پرورش گل ها و گیاهان
- برای ساخت و ساز جاده (راهسازی)
- مورد استفاده در ملات آهک و خاکستر (ساروج) در سازه های بسیار قدیمی بناهای تاریخی
- در ترکیبات آسفالت کاربرد دارد.
- مورد مصرف در ساخت آجر و سیمان
- صنایع فولاد، ذوب آهن و صنایع فلزی
- چرم سازی
- صنایع پتروشیمی
- تصفیه آب و فاضلاب های صنعتی و شهری
- صنایع رنگ (در تولید رنگ و پوشش ضد آب)
- در صنایع کاغذ سازی (کاغذ کرافت)
- در آماده سازی آمونیاک و به عنوان یک اصلاح کننده pH
- به عنوان کاتالیزور و شتاب دهنده برای تولید رزین
- به علت کمبود سمیت و ملایم بودن خواص آهک هیدراته، این محصول به طور گسترده ای در صنایع غذایی کاربرد دارد.
- در خراش دی اکسید گوگرد از گازهای تولید شده از دیگ های صنعتی و نیروگاه ها مورد مصرف قرار می گیرد.
- در تولید لاستیک به عنوان یک شتاب دهنده
- تولید شکر از نیشکر یا چغندر قند
- تولید فولاد
- متالورژی
- کنترل آلودگی هوا
- تولید شیشه
- تولید سفید کننده ها
- ضد خوردگی در خطوط انتقال اسید ترکیبات پایه آب
- صنایع شیمیایی
- تولید نوشیدنی و نوشابه در تولید خوراک دام و کود
- محصولات نسوز
- صنایع دارویی
- صنایع لبنی
- به عنوان پودر بلیچینگ (سفید کننده) در دندانپزشکی
نکات ایمنی آهک هیدراته (MSDS آهک هیدراته)
- این ماده در غلظت های پایین سمی نیست ولی مقادیر زیاد آن در اثر برخورد با چشم ها، پوست، باعث کوری، سوزش شدید پوست و آسیب ریوی می شود.
- از بلع و استنشاق بپرهیزید زیرا موجب مسمومیت و آسیب های شدید می شود.
- هنگام کار با این ترکیب شیمیایی برای به حداقل رساندن مواجهه از تولید غبار در محیط جلوگیری کرده و پس از اتمام کار دستهایتان را با آب بشویید.
- هنگام کار با مواد شیمیایی از ماسک، دستکش و عینک محافظ استفاده کنید.
- پودر خشک آهک هیدراته می تواند در هنگام اصطحکاک و مخلوط کردن بارهای الکتریسته استاتیک تولید کند.
- هنگام کار با این مواد از خوردن و آشامیدن بپرهیزید.
بسته بندی و شرایط نگهداری آهک هیدراته
- این محصولات را در مکانی خشک و دور از نور خورشید و با تهویه مناسب نگه داری کنید.
- این ترکیب را از هر گونه آسیب فیزیکی حفظ کنید و از بسته بودن در کیسه مطمئن شوید.
- دور از منابع قابل اشتعال نگه داشته و از روشن کردن شعله در اطراف آن بپرهیزید.
- از قرار دادن این مواد در مجاورت حرارت و عوامل اکسید کننده خودداری کنید.
- در بسته بندی 25 کیلوگرمی و کیسه های جانبو به فروش می رسد.