آشنایی با مصالح آهک

---

- حمام ظهیر یا خان سنندج
2-خواص آهک زنده:
 
آهک زنده جسمی سفید رنگ با درجه ذوب 2500 درجه ی سانتی گراد است. به خاطر درجه ی ذوب بالا از آن به منظور اندود نمودن سطح کوره ها استفاده می کنند. این ماده ممیل ترکیبی فراوانی با آب دارد. به همین دلیل در نگهداری آن باید دقت فراوانی به عمل آید. سنگ آهکی که به روش صنعتی حرارت دیده باشد و مبدل به آهک زنده شود، مرغوب تر و یکنواخت تر است.


- مراحل تولید آهک

3-شکفتن آهک:
 
عمل تبدیل آهک زنده به هیدرات کلسیم را شکفتن آهک می خوانند.آهک پس از آن که شکفته شد، بسته به درجه ی خلوص آن، ازدیاد حجم پیدا می کند. در آهک های لاغر این ازدیاد حجم 1.25 تا 2 برابر و در آهک های چاق از 2 تا 3.5 برابر حجم اولیه است. همراه با این فعل و انفعال شیمیایی مقداری حرارت نیز آزاد می شود. سرعت عمل شکفته شدن به سه عامل زیر بستگی دارد:

• حالت فیزیکی آهک: آهکی که خرد شده باشد سریع تر از قطعات بزرگ هیدراته می شود.
• ساختمان شیمیایی آهک: آهک خالص بسیار سریع تر از آهکی که ناخالصی دارد شکفته می شود.
• درجه ی حرارت پختن آهک: آهک نپخته قادر به شکفته شدن نیست و آهک سوخته نیز به علت اثر ناخالصی ها دیر شکفته می شود و یا هرگز شکفته نمی شود. در ضمن بسته به میزان تمایل آهک به هیدراته شدن سه حالت زیر باید رعایت شود:

اول: آهکی که به سرعت شکفته می شود باید به آب اضافه شود نه آب به آهک. آب لازم است روی آهک را بپوشاند و باید مانع از تبخیر آب به وسیله ی افزودن آهک شد. این آهک تولید ملات کاملاً هوایی می کند.
دوم: آهکی که متوسط شکفته می شود باید آنقدر آب به آن اضافه نمود تا نیمی از آن در آب غوطه ور گردد. این نوع آهک ملات نیمه آبی تولید می کند.
سوم: آهکی که به آهستگی شکفته می شود باید آنقدر آب به آن اضافه کرد تا کاملاً آن را مرطوب کند. از این آهک ملات های آبی تولید می شود.
شکفتن آهک زنده ممکن است با سوختن آهک به علت بروز حرارت زیادی که آزاد می شود، همراه باشد. آهک سوخته بی مصرف است و فعالیت ندارد و در ملات مثل یک جسم خنثی عمل می کند. برای جلوگیری از سوختن لازم است تمام ذرات آهک با آب تماس داشته باشند و برای این کار باید مخلوط را خوب به هم زد. باید در نظر داشت که استفاده از آهک نشکفته در ملات موجب ازدیاد حجم می شود و خساراتی در پی خواهد داشت. برای آهک خالص میزان آب مورد نیاز در حدود 22 درصد ولی در عمل تا 35 درصد وزن آهک، آب مصرف می شود.
روش های شکفتن آهک: به منظور شکفتن آهک چند روش معمول است که برخی در کارگاه و بعضی در کارحانه انجام می شود.


-کارخانه ی تولید آهک

• طریقه ی حوضچه ی آهک شویی: در این روش وسیله ای که در آن اقدام به شکفتن آهک می نمایند عبارت است از یک حوض که در یک طرف آن و بر روی سطح زمین یک حوضچه ی چوبی ساخته شده است. این دو قسمت توسط یک دریچه که در یک طرف آن یک توری سیمی قرار دارد با هم ارتباط دارند. طریقه ی عمل عبارت است از:

ابتدا آهک را خرد می کنند.
آهک را در حوضچه ی چوبی می ریزند و پخش می کنند.
روی آهک آب می ریزند به اندازه ای که تا نیمه ی ارتفاع آن آب بالا بیاید.
پس از این که کلوخه ها خوب خیس خوردند آن ها را به هم می زنند تا تبدیل به شیر آهک شود.
دریچه را باز می کنند تا شیر آهک وارد حوض عمیق مجاور شود. در این هنگام کلوخه هایی را که در پشت توری جمع شده، بیرون می ریزند. این عمل را به همین ترتیب تکرار می نمایند.
شیر آهک در کف حوض رسوب می کند و آب اضافی بر روی آن جمع می گردد. این آب جذب خاک و یا تبخیر می شود.
برای آنکه همه ی آهک درون حوض به خوبی بشکفد، در شرایط عادی به 6 تا 8 هفته زمان نیاز است.
هر گاه ترک هایی به عرض یک بند انگشت در سطح آهک پیدا شد، آهک به خوبی شکفته و قابل مصرف است.
برای آن که گاز کربنیک موجود در هوا با آهک شکفته ترکیب نشود، روی آن را با قشری از ماسه می پوشانند  و از حرارت و تابش آفتاب حفظ می کنند. باید از ریختن شیر آهک تازه بر روی خمیری که خود را گرفته است، جلوگیری کرد.
 
 

• روش تنگ گذاری: در این طریقه که محصول آن قدری نا مرغوب تر از نوع اول است به ترتیب زیر عمل می نمایند:

        سطح زمین راتمیز می کنند.
        یک لایه 20 تا 30 سانتی متریاز آهک زنده بر روی این سطح پهن می کنند.
        روی قشر آهک زنده آب پاشیده، کلوخه ها را زیر و رو می نمایند.
        پس از شکفتن قشر اول یک لایه ی دیگر آهک زنده بر روی آن می ریزند و عمل را تا ارتفاع قریب به یک متر ادامه می دهند.
       یک لایه ی کاهگل بر روی پشته ی فراهم آمده می کشند. این عمل باعث می شود که گرمای تولید محفوظ بماند. با تبخیر آب اضافی در زیر پوسته ی کاهگل، فشار بالامی رود و گرمای محبوس شده تا حدود 400 درجه ی سانتی گراد می رسد، پس از یک هفته آهک به طور کامل شکفته و به صورت پودر در می آید.
     پودر حاصل را سرند کرده، استفاده می کنند.

• روش مخازن دوار:  ساختمان آن شامل چند استوانه است که بر روی یکدیگر قرار گرفته اند. آهک را وارد استوانه ی بالایی می نمایند و در آنجا با آب مخلوط می کنند. مقدار این آب به وسیله ی یک شیر کنترل می شود. این استوانه شروع به حرکت می کند و آهک مخلوط شده در آب به تدریج از استوانه ی بالا به استوانه های پایین تر منتقل می گردد. وقتی که شیره ی آهک از استوانه تحتانی خارج می شود، کاملاً هیدراته شده است.

• روش فشار بخار: در این طریقه بخار آب را با 3 تا 4 اتمسفر فشار به آهک درون مخرن استوانه ای فولادی می پاشند. پس از چند ساعت آهک شکفته را از مخزن خارج می کنند.

-کارخانه تولید آهک

5- خواص ملات های آهکی
 

• همنشینی با سایر مصالح: به علت میل ترکیبی فراوان آهک باید در ساختمان از همجواری فلزاتی چون سرب، روی، آلومینیوم و آهن با ملات آهکی خودداری کرد و با قیر اندود کردن، پیچیدن نوار عایق یا رنگ آمیزی با رنگ های مقاوم از پوسیدن تدریجی آن ها جلوگیری کرد.
• رنگ پذیری: سطح اندود از آهک خشک نشده موجب ضایع شدن رنگ آمیزی می گردد. این تاثیر بر روی رنگ های روغنی بیش تر است و رنگ را تجزیه کرده، از بین می برد.
• اختلاط با سایر ملات ها: اضافه نمودن آهک به بعضی روکش های گچ اشکالی ندارد ولی در برخی روکش ها که به سولفات کلسیم دار خشک معروفند اشکالاتی را ایجاد می نماید. با اضافه کردن آهک شکفته به ملات های سیمانی کارایی آن ها را افزایش می دهند. آهک را نباید با سیمان های دارای اکسید آلومینیم مخلوط کرد.
• کارایی: یکی از مزیت های بزرگ ملات های آهکی بر ملات های سیمانی، انقباض نسبتاً اندک آن ها پس از حشک شدن است به همین دلیل با مخلوط نمودن آهک در ملات های سیمانی، کارایی آن ها را افزایش می دهند.
• خودگیری: برای استفاده از ملات های آهکی در دیوار های ضخیم، چون خودگیری ملات به کندی صورت می گیرد و پس از مدت زیادی کامل می شود. جهت تسریع در سخت شدن، به آن ها مقداری سیمان اضافه می نمایند.
• سرما: خودگیری ملات آهکی را به تعویق می اندازد و به همین منظور مخلوط های آهکی لاغر را نباید در نقاط سردسیر مورد استفاده قرار داد.
• ماومت مکنیکی: تاب فشاری در ملات های گوناگون آهکی متفاوت است. اما ملات ماسه آهک که پس از ملات ماسه سیمان پر مصرف ترین آن هاست باید پس از 28 روز در هوای نمناک دارای 10 کیلوگرم بر سانتی متر مربع تاب فشاری و نصف آن تاب خمشی باشد.

 
6- حمل و نقل و نگهداری:
آهک زنده را باید از اثر آب و دی اکسید کربن هوا حفظ کرد و همانند سیمان در ظروف مخصوص یا در کیسه های آب بندی شده نگهداری نمود. مشخصات آهک باید روی ظروف حمل و کیسه ها نوشته شود. روی هم رفته شرایطی که در نگهداری سیمان ذکر شده در مورد آهک نیز باد رعایت گردد. چنانچه آهک مدتی در انبار بماند و از نظر کیفیت مشکوک باشد، باید آزمایش کیفیت آن را قبل از مصرف انجام داد.